بیمه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی در تجارت خارجی و انواع آن
در تجارت خارجی، کالا باید مسیرهای طولانی و گاه پرخطر را طی کند تا به مقصد برسد. این مسیر ممکن است شامل حمل‌ونقل دریایی، زمینی، هوایی یا ترکیبی از آنها باشد. در طول این سفر، احتمال وقوع خطراتی مانند سرقت، آتش‌سوزی، شکستگی، خسارت ناشی از رطوبت، طوفان‌های شدید، تصادف کشتی یا کامیون و حتی حوادث غیرقابل پیش‌بینی وجود دارد. به همین دلیل، استفاده از بیمه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی یکی از الزامات اصلی تجارت خارجی است.
در این مقاله به اهمیت بیمه، انواع بیمه‌های حمل‌ونقل و نکاتی که هر تاجر باید بداند می‌پردازیم.
۱. بیمه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی چیست و چرا ضروری است؟
بیمه حمل‌ونقل بین‌المللی قراردادی است که طبق آن، شرکت بیمه متعهد می‌شود در صورت وقوع هرگونه خسارت یا حادثه برای کالا در طول مسیر حمل، خسارت مالی تاجر را جبران کند.
اهمیت این بیمه از آنجاست که:
ریسک تجارت خارجی را کاهش می‌دهد
از سرمایه صادرکننده یا واردکننده محافظت می‌کند
اعتماد طرفین معامله را افزایش می‌دهد
در بسیاری از قراردادهای بین‌المللی یک الزام قانونی است
در شرایط اینکوترمز نیز نقش مهمی دارد (مثل CIF یا CIP)
بدون بیمه، یک حادثه کوچک می‌تواند ضررهای سنگینی به تاجر تحمیل کند و حتی کل تجارت را متوقف کند.
۲. انواع بیمه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی
بیمه‌های حمل‌ونقل معمولاً بر اساس نوع حمل یا میزان پوشش بیمه‌ای به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند. در ادامه مهم‌ترین انواع آنها را بررسی می‌کنیم.
۱. بیمه باربری دریایی (Marine Cargo Insurance)
این نوع بیمه رایج‌ترین بیمه در تجارت خارجی است، زیرا بیشتر حمل‌ونقل‌های بین‌المللی از طریق دریا انجام می‌شود.
پوشش‌های بیمه دریایی شامل مواردی مانند:
غرق شدن یا آتش‌سوزی کشتی
برخورد کشتی با صخره
طوفان‌های شدید
دزدی دریایی
شکستگی و آسیب‌دیدگی بار در حین بارگیری و تخلیه
۲. بیمه باربری زمینی (Land Cargo Insurance)
این بیمه برای حمل کالا با کامیون، قطار یا خودرو در مسیرهای داخلی و بین‌المللی استفاده می‌شود.
خطرات تحت پوشش:
تصادفات جاده‌ای
واژگونی
سرقت
آتش‌سوزی
خسارت ناشی از بارگیری غلط
۳. بیمه باربری هوایی (Air Cargo Insurance)
این بیمه مناسب کالاهایی است که با هواپیما حمل می‌شوند؛ معمولاً کالاهای حساس، گران‌قیمت یا فاسدشدنی.
پوشش‌ها شامل:
آسیب‌های ناشی از فشار هوا
برخورد
سقوط هواپیما
آتش‌سوزی
۴. بیمه حمل‌ونقل ترکیبی (Multimodal Insurance)
وقتی کالا با چند روش مختلف—مثلاً زمینی، دریایی و سپس هوایی—حمل می‌شود، این بیمه مناسب است.
در تجارت بین‌المللی مدرن این نوع بیمه بسیار کاربرد دارد.
۳. انواع پوشش‌های بیمه‌ای (A, B, C)
در بیمه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی سه نوع پوشش اصلی وجود دارد که با نام‌های A، B و C شناخته می‌شوند.
پوشش نوع C – پایه‌ترین پوشش
این نوع بیمه کمترین پوشش را ارائه می‌دهد و فقط خطرات بزرگ و مشخص را شامل می‌شود:
آتش‌سوزی
انفجار
تصادف وسیله حمل
غرق شدن کشتی
برای کالاهای با ارزش پایین مناسب است.
پوشش نوع B – پوشش متوسط
علاوه بر خطرات نوع C، مواردی مانند:
شکستگی
باران
رطوبت
آب‌گرفتگی
نیز تحت پوشش قرار می‌گیرد.
پوشش نوع A – کامل‌ترین پوشش
به آن All Risk می‌گویند و تقریباً همه خطرات را شامل می‌شود، مگر موارد استثناء.
این پوشش برای کالاهای گران‌قیمت توصیه می‌شود.
۴. هزینه بیمه حمل‌ونقل چگونه محاسبه می‌شود؟
هزینه بیمه بر اساس عوامل زیر تعیین می‌شود:
ارزش کالا
نوع کالا (شکننده، حساس، فاسدشدنی و…)
روش حمل (دریایی، هوایی، زمینی)
نوع پوشش (A، B یا C)
مسیر و میزان خطرات احتمالی
شرایط اینکوترمز
معمولاً حق بیمه بین ۰٫۱ تا ۲ درصد ارزش کالا متغیر است.
۵. نکات مهم برای انتخاب بهترین بیمه حمل‌ونقل
۱. ارزش واقعی کالا را اعلام کنید
در صورت اعلام کمتر، شرکت بیمه خسارت کامل نمی‌پردازد.
۲. پوشش All Risk (نوع A) برای صادرات توصیه می‌شود
این پوشش خیال تاجر را راحت می‌کند.
۳. قرارداد اینکوترمز را بررسی کنید
در شرایطی مانند CIF یا CIP، فروشنده باید بیمه را تهیه کند.
۴. بسته‌بندی مناسب انجام دهید
اگر بسته‌بندی نامناسب باشد، بیمه خسارت را پرداخت نمی‌کند.
۵. شرکت بیمه معتبر انتخاب کنید
بعضی شرکت‌ها سرعت پرداخت خسارت بسیار کمی دارند.
جمع‌بندی
بیمه یکی از ضروری‌ترین بخش‌های تجارت بین‌الملل است و بدون آن ریسک‌های مالی بزرگی وجود خواهد داشت. شناخت بیمه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی و انواع پوشش‌های آن به تاجران کمک می‌کند با کمترین ریسک وارد بازارهای جهانی شوند.
